Britain’s Orchids. A field guide to the orchids of Great Britain and Ireland
Sean Cole & Mike Waller (2020)
Botanical Society of Britain & Ireland
Princeton University Press, 288
ISBN 978-0-691-17761-8
In elk zichzelf respecterend land in Europa dat meer dan een handvol wilde, inheemse orchideeën op zijn grondgebied heeft groeien, wordt wel een orchideeëngids uitgebracht met als enige bedoeling meer te weten te komen over deze orchideeën. Orchideeënrijke landen zoals Duitsland, Italië, Griekenland of Frankrijk publiceren vaak zelfs nog deelflora’s die slechts een beperkt stuk van het land omvatten.
Groot-Brittannië is wat dat betreft een beetje een uitzondering. In het verleden werden enkele overzichtsgidsen voor het hele land gepubliceerd zoals Summerhayes in 1951 (Wild orchids of Britain), Anne & Simon Harrap (2005: Orchids of Britain and Ireland) of David Lang (2004: Wild Guides – Britain’s orchids). Dit laatste boek heeft dit jaar een serieuze make-over gekregen door Sean Cole en Mike Waller. Zij brachten in 2020 in de reeks Wild Guides een nieuwe versie uit van de Britse orchideeëngids. En ik kan je verzekeren, het is een schot in de roos.
Ik ben een grote fan van de Franse orchideeënboeken die worden gepubliceerd door de uitgeverij Parthenope. Deze zijn overzichtelijk, goed geïllustreerd en, zoals de Engelsen zouden zeggen, straightforward, dus gewoon heel degelijk. Maar dit werk over de orchideeën van het Verenigd Koninkrijk gaat nog een stapje verder.
Om te beginnen heeft het boek een handig formaat. Met zijn 288 pagina’s is het niet te dik en het A5 formaat (een half A4-tje dus) maakt het ook handig om in rugzak mee te nemen op pad. Je hoeft geen extra dragers in te huren om toch je literatuur bij de hand te hebben als je op orchideeëntocht gaat, wat met andere orchideeënboeken af en toe wel eens het geval is. Dat betekent ook dat dit niet zomaar een salontafel-boek is, dat mooi oogt (en vaak ook is) maar vaak bijzonder onpraktisch is op het veld.
Het boek geeft, zoals gebruikelijk in veel orchideeënboeken, een korte inleiding over de structuur, levenscyclus en habitats over orchideeën maar al na 50, zeer goed geïllustreerde, pagina’s ben je door het algemene stuk en start een zeer interessant hoofdstuk: “Hoe orchideeën identificeren?”. Dit is een deel dat vaak in andere boeken wel aanwezig is maar nooit het doel bereikt waarvoor een dergelijk hoofdstuk bedoeld is. In ‘Britain’s Orchids’ is dit een uit te kluiten gewassen hoofdstuk van maar liefst 50 bladzijden. Elk onderdeel van de orchidee wordt uitgebreid belicht en besproken. Vooral het onderdeel over hoe je orchideeën in vegetatieve toestand herkent en van elkaar onderscheidt is bijzonder indrukwekkend. Voor elke soort worden goede foto’s getoond van het rozet, vergezeld van een korte bespreking van die kenmerken waar je best op let, en een oplijsting van gelijkaardige soorten. Vervolgens komen de bloeiwijzen aan bod in knop-toestand om te eindigen met een korte vergelijking hoe je orchideeën in bloei uit elkaar houdt. Elk onderdeel is zeer mooi geïllustreerd met duidelijke foto’s, tekeningen en schema’s. De bloemen worden in een kleine sleutel opgedeeld op basis van de vorm van de lip waarbij bijzondere kenmerken extra worden benadrukt. Op die manier krijg je al een eerste steuntje om je onbekende plant te identificeren.
Het grootste deel van het boek wordt gewijd aan de bespreking van de verschillende soorten die in Groot-Brittannië worden aangetroffen. Elke soort wordt gespreid over meerdere pagina’s uitgebreid besproken. Van elke soort krijg je een verspreidingskaartje, een idee over de fenologische aspecten van de soort (waarbij niet alleen de bloeiperiode getoond wordt, maar ook wanneer de bladeren te zien zijn), een geïdealiseerde tekening van een volledige plant met korte aanwijzingen van de voornaamste kenmerken, en een lijstje van soorten waarmee de soort kan verward worden. De verspreidingskaartjes zijn overzichtelijk maar niet te gedetailleerd wat de bescherming van de soort ten goede komt. Elke soort krijgt één of meerdere foto’s van het typisch habitat waarin ze gevonden wordt met daarnaast een korte bespreking van de ecologische voorkeuren. Deze laatste kunnen een extra hulpmiddel zijn in het identificeren van de soorten. Voor kleinere genera is de bespreking beperkt tot enkel de soort maar bij grotere genera wordt er veel aandacht besteed aan een uitgebreide behandeling van de determinatieproblemen. Bijzonder interessant zijn de pagina’s waarop meerdere soorten naast elkaar worden afgebeeld en waarbij vooral de intraspecifieke variatie belicht wordt. Op die manier krijg je een goed idee hoe variabel sommige soorten in de genera Epipactis en Dactylorhiza wel zijn. Dit aspect wordt in de meeste boeken vaak vergeten en onderstreept de meerwaarde van dit boek.
Tenslotte wordt er ook veel aandacht besteed aan hybridisatie tussen orchideeën. Binnen elk genus worden mogelijke (en onmogelijke) hybriden besproken waarbij een poging gedaan wordt om voor elk van deze hybriden de belangrijkste herkenningspunten aan te geven. Voor de meeste hybriden worden beide ouders afgebeeld aan weerszijden van de hybride waardoor de vergelijking met beiden handig wordt weergegeven.
Het boek wordt afgesloten met een kort hoofdstuk over verdwenen soorten, exoten die in Groot-Brittannië opgedoken zijn en de mogelijke bedreigingen die orchideeën kennen in het gebied.
Conclusie
Ik kan eigenlijk weinig slechts over dit boek vertellen. Het is een fris boek met een schat aan informatie in een zeer mooie presentatie. De foto’s hadden misschien hier en daar wat groter gemogen, maar door het combineren van verschillende foto’s die elk een deel van de kenmerken duidelijk belichten, wordt de informatie zeer aanschouwelijk en educatief verantwoord overgebracht.
Voor mij is dit boek een must voor elke orchideeënliefhebber in ons land. Voor de prijs (minder dan 25 euro) moet je het niet laten. Bovendien komen veel soorten in het boek ook in ons land voor waardoor de informatie ook bij ons bijzonder nuttig kan zijn.
Een aanrader!
Bart Van de Vijver (Plantentuin Meise)
(*figuren in deze bespreking overgenomen van www.nhbs.com waar je het boek ook kan bestellen).