Die Orchideen der Schweiz
Ondertitel: Der Feldführer, 3., erweiterte Auflage
Auteur: Dr. Beat Wartmann
ISBN 978-3-258-08129-8, 249 blz. , formaat 12 x 20 cm, taal: Duits, gepubliceerd in 2020, Uitgeverij: Haupt Verlag : www.haupt.ch
Zwitserland is een vakantieland bij uitstek. Een bijkomend voordeel (voor ons althans) is dat het een uitgebreide orchideeënflora heeft die in 1991 te boek werd gesteld door de toenmalige Zwitserse kopstukken onder de orchideeënliefhebbers: Hans Reinhard, Peter Gölz, Ruedi Peter en Hansruedi Wildermuth. Dat boek is een echt standaardwerk over de orchideeën van Zwitserland en aangrenzende gebieden. Ik neem het graag nog af en toe vast om in te bladeren en te lezen.
Een eerste veldgids verscheen pas in 2006. Al gauw verscheen er een 2e druk in 2008. Nadien bleef het stil tot vorig jaar, toen een volledig herwerkte 3e druk uitkwam die in grote mate het resultaat is van de arbeid van de AGEO (Arbeitsgruppe Einheimische Orchideen Aargau https://ageo.ch) en hun voorzitter Beat Wartmann.
Zoals wel vaker het geval is bij veldgidsen begint dit boek met een inleidend gedeelte waarbij de biologie, populatie dynamiek, biotopen en de relatie met de ondergrond (geologie) aan bod komen. Interessant hierbij is een lijstje dat soorten combineert met de pH. Hier moet opgemerkt worden dat er wel enige overlapping aanwezig is tussen de verschillende categorieën.
Persoonlijk vind ik het nuttiger om een overzicht te tonen waarbij de verschillende taxa worden gekoppeld aan een aantal plantennamen uit de vegetatie die bij de leefwereld hoort. De opsomming in het boek laat natuurlijk wel goed zien welke orchideeën samen kunnen groeien.
De gebruikte systematiek is gebaseerd op de Plant List (www.theplantlist.org) die ook wordt gebruikt in de Flora Helvetica. De lokale Zwitserse namen wijken soms af met die uit Duitsland en/of Oostenrijk. Zo wordt de Dennenorchis Moosorchis genoemd, terwijl deze plant in Duitsland bekend staat als Kriechendes Netzblatt.
Elke soort wordt besproken op een uniforme wijze. Er is aandacht voor afbeeldingen, bloeitijd, hoofdkenmerken, beschrijving, verwante soorten waarmee het taxon kan verward worden, biotoop, verspreiding, zeldzaamheid en bedreigingen.
Elk taxon heeft ook een verspreidingskaartje dat is opgemaakt met karteringsgegevens van de AGEO. Elk hok beslaat een oppervlakte van circa 35 km2.
Verspreidingskaartje van Chamorchis alpina
In deze veldgids zijn in totaal 70 soorten en 9 ondersoorten behandeld. Dat is best veel voor een land zoals Zwitserland maar we mogen niet vergeten dat er laagland, bergland, heuvelland en bossoorten aanwezig zijn. Ook de Rhône vallei speelt een belangrijke rol alsook de zuidelijke, warme grensstreek met Italië. Een aantal zuidelijke soorten zijn inmiddels ook opgerukt naar het noorden zoals Himantoglossum robertianum en Orchis provincialis.
Ook al is Zwitserland veel rijker aan natuur dan ons eigen land, moeten we toch melden dat in deze veldgids ook vaak gewag wordt gemaakt van het verdwijnen van een aantal biotopen door de aanleg van skipistes, intensieve beweiding en het droogleggen van vochtige hooilanden en moerassen. Vele soorten die in dit boek besproken worden zijn dan ook zeldzaam of worden zeldzamer. Daarnaast ontsnapt men in dit land ook niet aan aanplantingen van orchideeën. Dit wordt o.a. gemeld bij soorten zoals Orchis provincialis en Ophrys fuciflora subsp. elatior.
Deze veldgids is al bij al gemakkelijk om mee te nemen op je tochten en het vergemakkelijkt de determinatie van een aantal moeilijke soorten zoals de Handekenskruiden (Dactylorhiza) en Wespenorchissen (Epipactis). Er is echter geen aandacht besteed aan hybriden en dat is wel jammer. Het geeft je de indruk dat die niet bestaan en we weten allemaal dat dit wel het geval is. De veldgids blijft hoe dan ook een aanrader voor natuurliefhebbers die in Zwitserland op vakantie gaan omdat het al meer dan 12 jaar geleden was dat er nog een degelijk werk verscheen over de orchideeën van dit prachtige land.
Walter Van den Bussche 09/01/2021