Orchis anthropophora (L.) Allioni
F: Homme Pendu
E: Man Orchid
D: Ohnhorn, Hängerder Mensch, Puppenorchis, Fratzenorchis
Syn.: Aceras anthropophorum (L.) W.T. Aiton, Ophrys anthropophora L.
Ety.: Anthropophora komt van het Grieks Anthropos (mens) en phorum (die draagt) en wijst op de vorm van de bloemen.
Beschrijving: Plant 10 tot 40 cm hoog. Rechtopstaande, gladde, naar boven toe geribde stengel. Vijf tot tien ongevlekte, duidelijke generfde bladeren in een rozet gerangschikt met één of twee rechtopstaande, stengelomvattende bladeren en één of twee stengelbladeren. Bovenste blad gaat over in een schutblad. Bloeiwijze een lange, gerekte, dunne aar (5-20 cm) met zeer veel bloemen (tot 50). Schutbladeren vliezig, spits toelopend, korter dan de vruchtbeginsels. Bloem groenachtig geel, lichtgeel of bruinachtig. De sepalen en petalen vormen een helm die gesloten is, behalve aan het uiteinde. Helm is groen met roodbruine randen of geelgroen tot bruin. Lip drielobbig met een diep gespleten middenlob die meestal van een middenslipje is voorzien. Kleur geel of geelbruin met oranje of roodbruine randen. Soms ook eenkleurig geel. Op de basis van de lip twee plooien. Geen spoor aanwezig.
Variabiliteit: enkel in de kleur van de lip kan er variatie optreden. Zo zijn volledig gele lippen niet echt zeldzaam.
Bloeitijd: begin mei tot midden juni
Habitat: Kalkgraslanden, ook op stenige dorre plaatsen. Meestal in kortgrazige vegetaties alhoewel de aanwezigheid van struikgewas bevorderlijk kan werken, op voorwaarde dat dit niet te dicht wordt.
Zeldzaamheid: Zeldzaam door het ontbreken van geschikte vegetaties. Maar in kalkgraslanden steeds vrij algemeen. Lijst B!
Gelijkende soorten: Orchis simia verschilt door de paarse kleur in de bloemen en de aanwezigheid van een spoor. Bovendien komen bij simia de bovenste bloemen het eerst tot bloei. Orchis militaris verschilt door kleur en vorm van de bloem eveneens sterk genoeg om verwarring te voorkomen. Het is wel zo dat er veel hybriden tussen deze drie soorten gevormd worden zoals Orchis x bergonii, Orchis x spuria, Orchis x meilsheimeri, enz …
Opmerkingen: Sinds 1813 werd deze soort beschouwd als een apart genus, Aceras, door de afwezigheid van een spoor (A= niet, ceros= hoorn). Deze indeling werd evenwel niet door iedereen gevolgd (o.a. Darwin was er geen voorstander van). De convergente resultaten van verschillende moleculaire onderzoeken hebben bevestigd dat Aceras inderdaad bij Orchis moet gevoegd worden en dat de soort als zustersoort moet beschouwd worden van Orchis simia, met wie ze overigens enorm veel hybriden vormt die lange tijd als intergenerisch (‘Orchiaceras’) werden beschouwd.
Tekst : Bart Van de Vijver, video : Patrick Mannens, dronepiloot : Guy Mannens, foto’s : Patrick Mannens, Walter Van den Bussche, Christophe Maerten †, Bart Van de Vijver, Sandra Wilfert, Rudy Maex, Patrick Denissen, Felix Baeten.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand : Orchis simia
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen. Alvast bedankt.
