Ophrys speculum - Spiegelorchis
F: Ophrys miroir
E:Mirror Orchid
D: Spiegel Ragwurz
Syn.: Ophrys ciliata Bivona-Bernardi
Ety.: Deze soort dankt haar naam aan de grote, glanzende, blauwe spiegel op de lip. Speculum = spiegel
De andere naam, Ophrys ciliata, verwijst naar de grote, groffe, rossige randbeharing van de lip. ciliata = harig, behaard
Beschrijving: Laagblijvende soort ( 5 – 30 cm) met 2 tot 8 relatief grote bloemen. De bolle lip is zeer karakteristiek met een grote blauwe, spiegelende vlek die vaak omlijnd is met een gele tot groengele band. De ganse lip is omzoomd met grote, borstelige roodbruine tot rosse haren. De lip bevat 2 armpjes die zijdelings afstaan die vaak dezelfde kleur hebben als de middenlob (blauw en geel). De zijdelingse sepalen zijn horizontaal gespreid en vertonen bruine strepen op een groene achtergrond. De petalen zijn klein en volledig donker gekleurd. De bovenste sepaal is groen en is over het gynostemium gebogen. Staminodaal punten zijn zeer goed zichtbaar.
Variabiliteit: De soort is weinig variabel. De gele boord kan in kleur afwijken (geelgroen – oranje). De planten in het oostelijk deel van het verspreidingsgebied worden door sommige auteurs gerekend tot de forma orientalis omdat de zwarte kleur van het basaalveld zich uitstrekt tot op de lip tot aan de zijlobben. De kleur van de randbeharing is dan ook donkerder.
Bloeitijd: Vroege soort: bloeit vanaf april tot begin april. Bloeit vroeger dan de verwante taxa Ophrys regis-ferdinandi en Ophrys vernixia.
Habitat: Komt voor in schrale wegbermen, randen van onbemeste akkers, stenige terreinen, phrygana en open bosjes bij voorkeur op kalkhoudende bodem. Op geschikte terreinen kan de soort talrijk voorkomen.
Verspreiding: Deze soort heeft een groot verspreidingsgebied in het middellandse zeegebied, gaande van Portugal tot aan Turkije. Is bekend van Portugal, Spanje, Marokko, Tunesië, Algerije, Frankrijk, Italië, Griekenland, Turkije en Syrië. Komt vooral voor langs de kusten en niet tot in het binnenland.
Gelijkende soorten:
Binnen de groep van Ophrys speculum zijn er nog 2 andere taxa bekend:
Ophrys regis-ferdinandi (O. speculum subsp. regis-ferdinandii)
Dit taxon bloeit 2 tot 3 weken later en bezit een veel smallere lip. Bezit een veel kleiner verspreidingsgebied, nl. Oost-Egeïsche zee en kust van ZW Turkije.
Ophrys vernixia (O. speculum subsp. lusitanica). Bloeit 2 tot 3 weken later dan O. speculum en komt uitsluitend voor in kustgebieden van Portugal en zuidelijk Spanje. Is vaak groter (tot 50 cm) en bezit bloemen die helderder van kleur zijn. Zijdelingse petalen vaak zonder bruine kleur en dus egaal groen. Petalen ook groener en lip smaller. Zijlobben verhoudingsgewijs langer dan bij speculum (meer dan 1,5x langer dan breed)
Opmerkingen : Ophrys speculum wordt bestoven door de wesp Dasyscolia ciliata.
Deze soort komt vaak voor in gebieden waar de bestuiver niet voorkomt en kan daar soms lang stand houden en zich vegetatief uitbreiden (Frankrijk, Kreta). Hybriden komen voor met de beide andere soorten uit deze groep, maar blijven eerder zeldzaam.
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Daniel Ghyselinck, Felix Baeten, Frans De Meyer, Walter Van den Bussche, Patrick Mannens.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand : Dactylorhiza incarnata
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen. Alvast bedankt.
