Himantoglossum robertianum (LOISELEUR) P. DELFORGE : Hyacintorchis
F: Orchis géant, Barlie, Orchis à longues bractées
E: Giant Orchid
D: Riesenorchidee, Riesen Knabenkraut
Syn.: Barlia robertiana (Loiseleur) W. Greuter
Ety.: Loiseleur beschreef deze soort als Orchis robertiana in 1806 en noemde ze naar meneer Gaspard Nicolas Robert, een Franse botanist die leefde tussen 1776 en 1857.
Greuter plaatste dit taxon in 1967 in een nieuw genus Barlia. Delforge voegde Barlia toe aan het genus Himantoglossum in 1999.
Beschrijving
Grote, robuuste soort die tot 90 cm hoog kan worden. De grondstandige, glanzende bladeren zijn groot en langer dan breed. De kleur is donkergroen. Het rozet verschijnt reeds in het najaar en blijft de ganse winter zichtbaar. De soort heeft een dikke stengel en kan tot 65 bloemen in een dichte, cilindrische bloeiaar bevatten. De bloemen zijn vrij groot en hebben een helm met groene accenten en een lip die lijkt op een pop omdat de zijlobben lijken op armpjes en de middenlob gesplitst is in 2 lobben die lijken op voetjes. In dat opzicht lijkt de vorm van de bloem eerder op die van Orchis purpurea of een Himantoglossum zonder de lange, riemvormige middenlob. De bloemkleur kan variëren van bleek tot donker gekleurd waarbij wit, groen en rood de hoofdkleuren zijn. De bloemen verspreiden een aangename hyacintgeur en de soort dankt daar zijn Nederlandse naam aan. De bloemen worden vooral door hommels bezocht.
Variabiliteit
De meeste planten zijn vrij robuust en vallen goed op maar koude winters met weinig neerslag en met vorstdagen kunnen een invloed hebben op de grootte. Zoals vermeld kan je zeer bleke exemplaren vinden met nagenoeg witte bloemkleur en planten met uitgesproken kleuren.
Bloeitijd : Dit is één van de vroegst bloeiende orchideeën die al in januari en februari bloeien op lage hoogte.
Habitat : Komt voor op grazige plekken, in wegbermen, langs boszomen maar ook in phrygana en open garrigue. Heeft een lichte voorkeur voor vochtige plekjes.
Verspreiding : Dit is een mediterrane plant met een groot verspreidingsgebied tussen Portugal en Turkije. De laatste tijd zien we echter dat deze soort aan het opschuiven is naar het noorden en er zijn meldingen uit België, Nederland, Groot-Brittannië en Noord-Frankrijk. Of het hier overal om natuurlijke vestigingen gaat is niet met zekerheid te zeggen. De oorzaak is waarschijnlijk de klimaatopwarming. In onze streken heeft deze soort een voorkeur voor duingebieden waar extreme wintertemperaturen enigszins worden gebufferd door de temperatuur van de zee. De planten lijken wel bestand tegen een zekere hoeveelheid vorst. Ze overleven dit maar bloeien dan een jaar niet.
Gelijkende soorten : Op de Canarische eilanden Tenerife en la Palma komt Himantoglossum metlesicsianum voor. Deze verschilt o.a. door de lengte van de stengel die langer is dan de bloeiwijze en de bebladerde stengel. De bloemen bevatten nauwelijks groen en zijn rozer. Verder is de Hyacintorchis niet met een andere soort te verwarren. Het rozet heeft wel wat weg van dat van de verwante Bokkenorchis omdat ze in onze streken hetzelfde biotoop kunnen verkiezen. De bladeren van H. hircinum zijn echter driehoekiger (breder dan lang) en zijn dof groen tot grijsgroen.
Opmerkingen : We mogen in de loop van de komende jaren zeker nog vondsten van deze soort verwachten in ons land. Of de planten zich gemakkelijk permanent gaan vestigen is nog de vraag. Dat zal afhangen van onze winters.
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Patrick Mannens, Bart Van de Vijver, Walter Van den Bussche, Sandra Wilfert, An De Wilde, Ria De Neve
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand : Neotinea conica
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen. Alvast bedankt.
