Neottia nidus-avis (L.) L.C.M. Richard
Vogelnestje
F: Néottie nid d’oiseau
E: Bird’s nest orchid
D: Vogel-Nestwurz
Syn.: Ophrys nidus-avis L.
Ety.:
Neottia komt van het Griekse woord Neotteia (nest), een allusie op de ondergrondse delen die op een nestje lijken. Nidus-avis: uit het Latijn, nidus = nest, avis = vogel, allusie op het wortelstelsel dat op een vogelnestje lijkt.
Beschrijving: Plant 15-30(40) cm hoog. Bleke tot bruinachtige, pijpachtige dikke stengel. De plant bezit een minimum aan bladgroen. De stengel is voor een groot deel door twee of drie bleke tot bruinachtige scheden omsloten. Deze zijn duidelijk te zien bij opgroeiende exemplaren. Het bovenste schedevormig blad is vervormd tot schutblad. Bloeiwijze dichtbloemig, aar- tot kegelvormig. Onder de tros bevinden zich 1, soms twee aparte bloemen. Schutbladen vliezig, half zo lang als de vruchtbeginsels. Bloemen groot, schuin afstaand met kort gesteeld vruchtbeginsel, geelachtig bruin, sterk naar honing geurend. Sepalen en petalen naar voor gericht en vormen een soort van helm. Lip heeft een donkere, nectar bevattende, komvormige basis. Aan de top diep ingesneden, daardoor tweelobbig. Geen spoor aanwezig. de pollinia zijn geel gekleurd en vallen sterk op tegen de lichtbruine achtergrond. Vaak kan je brokjes van deze gele pollinia terugvinden op de lip, waar ze zijn blijven kleven in de kleverige nectar.
Variabiliteit: de var. pallida bezit helgele tot witte bloemen
Bloeitijd: mei tot juli. De verdorde bloeistengels kunnen nog tot na het volgende jaar zichtbaar blijven. De plant kan soms voor meerdere jaren niet verschijnen.
Habitat: Schaduwminnende soort. Kalk- en mergelgronden. In vochtige loof en naaldbossen met een voorkeur voor beuk. Strooisellaag en onderbegroeiing niet te dik. Soms ook in bosranden en beschaduwde weiden. Kan soms massaal voorkomen maar het volgende jaar helemaal verdwijnen. Hakhoutbeheer noodzakelijk.
Zeldzaamheid: in Vlaanderen uiterst zeldzaam, vrij algemeen in Wallonië. Lijst B.
Gelijkende soorten: Neottia nidus-avis is met geen enkele andere orchidee te verwarren. Wel is er verwarring mogelijk met soorten uit het geslacht Orobanche (bremraap) en Monotropa (stofzaad) maar bij deze soorten is het onderste bloemetje nooit solitair en deze bezitten geen zuiltje, wat alleen voorkomt bij orchideeën.
Opmerkingen: soort meestal autogaam, soms bevrucht (bestoven?) door vliegjes. Belangrijkste vorm van voortplanting is de vegetatieve vermenigvuldiging vanaf de rhizoom. Kan ook ondergronds groeien, bloeien en zaadzetten.
Tekst : Bart Van de Vijver, video : Patrick Mannens, foto’s : Patrick Mannens, An De Wilde, Luc Segers, Johan De Jong, Martin Jansen, Pascal Huybers, Jan Nys, Bart Van de Vijver.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand : Chamorchis alpina
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen. Alvast bedankt.
