Orchis x spuria Reichenbach f.
Orchis anthropophora x militaris
Dat orchideeën onderling hybriden kunnen vormen is ons bekend. Op onze excursies komen wij ze wel eens tegen. We behandelen vandaag de kruising tussen de poppenorchis en de het soldaatje.
Het feit dat deze kruisingen mogelijk zijn, bewijst dat er een onderlinge verwantschap bestaat tussen deze soorten. Dat is één van de redenen waarom men de poppenorchis uit het genus Aceras heeft gehaald en (terug) in het geslacht Orchis heeft ondergebracht.
Terwijl hybriden van andere genera wel in staat zijn om een deel vruchtbare zaden te ontwikkelen, is dat bij hybriden binnen het genus Orchis niet het geval. Deze kruisingen zijn met andere woorden steriel en kunnen geen nakomelingen produceren. Dat is de reden waarom het aantal hybriden eerder beperkt is binnen een gebied.
In ons land kennen wij wel meer hybriden tussen Orchis soorten, zoals Orchis purpurea x simia of Orchis anthrophora x purpurea. Vaak vallen ze op door een verschil in grootte, kleur of vorm. Hybriden tussen poppenorchis en soldaatje zijn dan ook vaak van op afstand te herkennen, ook al moet onthouden worden dat deze kruisingen niet uniform zijn en steeds hetzelfde uitzicht bezitten. Deze planten bezitten intermediaire kenmerken tussen beide oudersoorten en het hangt er ook van af welke ouder de leverancier was van het mannelijke pollen en wie fungeerde als moeder.
Een eerste zaak die opvalt is dat deze hybriden rijkbloemig zijn. Verder is de kleur van de bloemen vaak van een typische, donkerrode kleur die we niet terugvinden bij de ouders. De lip vertoont lange zijlobben en de middenlob, die op zich uit 2 lobben bestaat bezit vaak smallere lobben dan bij het soldaatje. De lip zelf is ook intermediair en is slanker, meer zoals dat bij de poppenorchis het geval is. De vorm van de helm is niet veel anders dan bij de ouders, maar de binnenkant kan wel eigenaardig gekleurd zijn omdat deze bij de beide ouders wel erg verschillend is. De buitenkant is vaak roze gekleurd en dat lijkt dus meer op het soldaatje.
Uit ervaring weten we dat deze hybriden vaak maar één jaar boven komen, maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Tijdens het S.E.M.O. weekend in de Brenne (2018) bezochten we een wegberm die bekend is om zijn grote populatie hybriden tussen poppenorchis en purperorchis, die elk jaar opnieuw bloeit. Ook in ons land kan je op bepaalde plekken, waar beide ouders massaal voorkomen, jaarlijks hybriden terugvinden.
Deze hybriden ontstaan bij puur toeval. Soorten uit het genus Orchis bezitten weliswaar een spoor, maar daar zit geen nectar in. Jonge, onervaren hommels die nog geen inzicht hebben in wat voedsel oplevert en wat niet, vliegen lukraak op de orchideeën en houden zich niet aan één soort omdat er geen band is tussen bestuiver en orchidee, zoals dat bv. bij Ophrys wel aanwezig is.
Het verspreidingsgebied van deze hybriden is bepaald door de aanwezigheid van beide ouders. Deze moeten op korte afstand van elkaar groeien.
Je kan deze hybriden verwarren met andere. Het is dus steeds nodig om goed te kijken naar de kleur van de helm, de vorm van de lip en de aanwezigheid van de ouders. Sommige kruisingen zijn moeilijker te vinden of te herkennen dan andere. Zo is de kruising tussen soldaatje en aapjesorchis lastig en kunnen hybriden tussen soldaatje en purperorchis verdacht veel lijken op een uitgebloeide purperochis.
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Patrick Mannens, Bart Van de Vijver, Walter Van den Bussche.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand : Orchis purpurea
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen. Alvast bedankt.
