Dactylorhiza alpestris (Pugsley) Averyanov
Alpen handekenskruid
Frans : Orchis des Alpes, Orchis alpestre
Engels : Alpine Marsh Orchid
Duits : Breitblättrige Alpen Fingerwurz
Deze plant werd beschreven door Pugsley in 1953 onder de naam Orchis alpestris. In 1983 zette Averyanov de naam om in Dactylorhiza alpestris, omdat dit taxon in het genus Dactylorhiza hoort. In de loop der tijden zijn er talrijke andere namen toegekend aan deze planten zoals
- Dactylorhiza majalis (Reichenbach) P.F. Hunt & Summerhayes subsp. alpestris (Pugsley) Senghas 1968
- Dactylorhiza fistulosa (Moench) H. Baumann & Künkele subsp. alpestris (Pugsley) H. Baumann & Künkele 1988
- Dactylorhiza majalis (Reichenbach) P.F. Hunt & Summerhayes var. alpestris (Pugsley) Wucherpfennig 2003
De plaats van dit taxon is dus omstreden en wordt tegenwoordig als een synoniem beschouwd van Dactylorhiza majalis subsp. majalis, al zijn niet alle auteurs daar mee akkoord. Het is en blijft moeilijk om de grens te trekken tussen majalis en alpestris omdat binnen eenzelfde populatie mengvormen bestaan, een gevolg van de grote variabiliteit die we zo goed kennen binnen het genus Dactylorhiza.
Etymologie :
De naam alpestris is afgeleid van de regio waar deze planten kunnen worden gevonden, nl. de Alpen
Beschrijving :
Gedrongen maar krachtige planten die vaak niet hoger worden dan 25 cm. Er zijn 3 tot 5 gevlekte bladeren aanwezig die korter en breder zijn dan bij D. majalis. Bovenaan de stengel bevinden er zich nog 1 of 2 schutbladachtige bladeren. De stengel is dik, stevig, hol en is vaak naar de bovenkant toe met paars doorlopen. De bloeiwijze is ook kort en gedrongen en de kleur van de bloemen is erg donker. Ook de schutbladen hebben meestal een roodbruine kleur die tussen het groen van de stengel en het rood van de bloemen zit. Deze planten vallen vaak al van op enige afstand op. De bloemlip is niet diep ingesneden en vaak lopen de zijlobben en de middenlob in mekaar over zodat de lip zelfs rond lijkt. De gezaagde rand van de zijlobben, die we kennen van D. majalis, is hier niet aanwezig. Er is een duidelijk honingmerk aanwezig dat bestaat uit donkere, dikke lussen, lijnen of stippen. De lip is aan de spooringang veel lichter van kleur en contrasteert daarmee fel met de rest van de lip.
Variabiliteit :
Sommige auteurs vinden dat D. alpestris een homogener beeld geeft dan de meer variabele D. majalis. De aanwezigheid van andere taxa uit het genus Dactylorhiza zorgt wel voor verwarring omdat kruisingen kunnen voorkomen.
Bloeitijd :
De bloeitijd is variabel en hangt af van het weer en de hoogte. In jaren met normaal weerbeeld begint de bloei eind juni en kan doorlopen tot eind juli.
Habitat :
Komt voor in de bergzone tussen 1900 en 2650 meter hoogte. Aangenomen wordt dat D. majalis slechts voorkomt tot een hoogte van 1800 meter en dat er overgangsvormen bestaan in de zone tussen 1800 en 1900 meter. Net als D. majalis verkiest deze plant natte gebieden op basenrijke bodems (kwelzones, zones langs beekjes, moerassen, venen, vochtige hooilanden) met een korte vegetatie.
Verspreiding :
Alpengebied (Frankrijk – Zwitserland – Oostenrijk – Italië) en Pyreneeën
Gelijkende soorten :
Hybriden kunnen voorkomen en deze zijn soms moeilijk op naam te brengen omdat beide ouders op zich al zo variabel zijn. Er zijn hybriden bekend met D. fuchsii, D. incarnata, D. cruenta, D. lapponica en D. traunsteineri
Opmerking :
Men gaat er van uit dat dit taxon is ontstaan uit een kruising tussen D. cordigera uit de Balkan met D. majalis. Door invloed van de IJstijden zou er een scheiding zijn ontstaan tussen cordigera en alpestris/majalis, zodat er geen uitwisseling meer plaats vond van genetisch materiaal. Maar hoe dit taxon dan tot in de Pyreneeën is geraakt, wordt nergens verklaard.
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Walter Van den Bussche, Patrick Mannens, An De Wilde, Luc Segers, Ton Van De Vis.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand :
Anacamptis morio subsp.longicornu |
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen.
Alvast bedankt.
