Ophrys × obscura BECK
Ophrys fuciflora/holoserica × Ophrys sphegodes

Over de naam
Ophrys × obscura werd in 1879 beschreven door Günther Beck als een nieuwe soort met de naam Ophrys obscura. Hij vond deze in Neder-Oostenrijk en vermeldt dat deze soort nog het dichtst bij Ophrys fuciflora aanleunt. In een publicatie van Norbert Griebl uit 2011 (Berichte aus den Arbeitskreisen Heimische Orchideen 28 (2) p. 164) wordt nog vermeld dat dit taxon een hybride is tussen Ophrys holoserica en Ophrys sphegodes en dat ze in Oostenrijk gevonden worden in Niederösterreich, meer bepaald in Hinterbrühl en Bisamberg, waarbij deze laatste plek als terra typica geldt.
Tegenwoordig wordt dit taxon beschouwd als een synoniem van Ophrys × arachnitiformis Grenier & M. Philippe, beschreven in 1860 door Charles Grenier en Matthieu-Yves Philippe.
Over de plant
Wanneer verschillende Ophrys soorten in mekaars nabijheid groeien, bestaat de kans dat hybriden worden gevormd. Ook in onze streken komen dergelijke hybriden voor, wat aantoont dat bepaalde insecten zich aangetrokken voelen tot verschillende soorten Ophrys. In de literatuur wordt vermeld dat O. fuciflora hoofdzakelijk door bijen wordt bestoven van het genus Eucera (langhoornbijen) terwijl O. sphegodes in hoofdzaak door zandbijen van het genus Andrena wordt bestoven.
Kenmerken
Hybriden tussen hommel- en spinnenorchis zijn in de eerste plaats herkenbaar aan de kleur van de perianth, die wordt gevormd door de 3 sepalen. De combinatie van het groen, afkomstig van O. sphegodes en het roze van O. fuciflora, maakt dat de perianth van de hybride een schakering is tussen deze twee kleuren. Ook de twee zijdelingse petalen krijgen een tussenkleur, die gevormd wordt tussen het (geel)groene van O. sphegodes en het rozerode van O. fuciflora. Wat lastiger wordt het wanneer de hybride het product is van een hommelorchis met witte perianth. Dan is er geen rood te bespeuren in het bloemdek van de hybride, maar wordt alles witgroen. De positie van het aanhangsel (appendix) is ook intermediair. O. sphegodes heeft zo goed als geen aanhangsel terwijl O. fuciflora een duidelijk, groenig aanhangsel bezit dat naar voor is gericht. De hybride heeft vaak een klein aanhangsel dat naar beneden is gericht. Vaak is de liptekening wat soberder dan bij O. fuciflora en is de kleur van de lip wat donkerder. Aan de schouders van de lip zijn er kleine bultjes aanwezig die niet zo uitgesproken van vorm zijn. De planten beginnen meestal te bloeien op hetzelfde ogenblik als O. fuciflora.
Verspreiding
Je kan deze hybriden terugvinden op plaatsen waar beide ouders voorkomen. Vaak zijn dat plekken waar één van beide ouders talrijk aanwezig zijn, terwijl de andere ouder duidelijk minder aanwezig is. Dat vergroot nl. de kans op “vergissingen”. Wij kennen deze hybride van een aantal gebieden in Noord-Frankrijk die grenzen aan ons land (Picardië, Lotharingen) en van regio’s in de Elzas en Thüringen. Meer naar het zuiden, waar het soortenaantal van Ophrys toeneemt, komen er gelijkaardige hybriden voor en daar wordt het wel lastiger om deze op naam te brengen.
Verwarring met andere soorten
De hybride tussen O. araneola en O. fuciflora komt zelden voor en lijkt sterk op O. × obscura. De lip is echter duidelijk kleiner en de gele rand van O. araneola die aanwezig is bij de drie petalen is ook vaak zichtbaar in de hybride. De bloeitijd valt vroeg.
Hybriden met O. insectifera zijn anders omdat de vorm van de lip anders is. Hybriden van O. sphegodes met O. apifera zijn zéér zeldzaam omdat de bloeitijd tussen beide soorten niet overlapt. Ook hybriden tussen van O. fuciflora met O. apifera lijken niet op O. × obscura omdat de perianth geen groentinten bevat.
In het zuiden komen meer hybriden voor tussen sphegodes– en fuciflora-achtige taxa, die soms als gestabiliseerde hybride, soort of ondersoort zijn beschreven. Een aantal voorbeelden zijn
- Ophrys sphegodes arachnitiformis
- Ophrys cilentana
- Ophrys archipelagi
- Ophrys arachnitiformis occidentalis
- Ophrys exaltata
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Patrick Mannens, Ria Deneve, Walter Van den Bussche, Daniel Gheyselinck, Luc Segers.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand :
Ophrys x apiculata = O.insectifera x O.araneola
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen.
Alvast bedankt.