Ophrys ×apicula J. C. SCHMIDT ex Reichenbach f. 1851
Ophrys araneola × Ophrys insectifera
Over de naam
De hybride tussen O. araneola en O. insectifera is in de loop der tijden verschillende malen beschreven en is dan ook bekend onder de volgende namen:
Ophrys ×xpfeifferi Rebholz 1927
Ophrys ×parallela (Reichenbach. F.) G.Keller 1929
Ophrys ×delamainii D’aleizette 1965
Volgens de website van Kew “Plants of the world online” is de naam Ophrys ×apicula geldig voor de hybride tussen O. sphegodes en O. insectifera. Dat is op zich niet vreemd, vermits op deze website araneola als een ondersoort wordt beschouwd van Ophrys sphegodes: Ophrys sphegodes subsp. araneola Volgens dezelfde website is Ophrys ×hybrida een “unplaced name” die niet geldig is beschreven of die men niet kan gebruiken.
Over de plant
Wanneer verschillende Ophrys soorten in mekaars nabijheid groeien, bestaat de kans dat hybriden worden gevormd. Ook in onze streken komen dergelijke hybriden voor, wat aantoont dat bepaalde insecten zich aangetrokken voelen tot verschillende soorten Ophrys. In de literatuur wordt vermeld dat O. araneola hoofdzakelijk door bijen wordt bestoven van het genus Andrena (zandbijen) terwijl O. insectifera in hoofdzaak door graafwespen van het genus Argogorytes wordt bestoven. Daarom zijn dergelijke kruisingen niet algemeen.
Kenmerken
De hybriden tussen O. insectifera en O. araneola zijn niet altijd gemakkelijk te onderscheiden van de kruisingen tussen O. insectifera en O. sphegodes. Vaak is het nodig om de vindplaats verder te verkennen om te zien welke taxa er voorkomen. Wat opvalt is dat de perianth groen blijft omdat zowel insectifera als sphegodes en araneola over een groen bloemdek beschikken. Vaak zijn de zijdelingse petalen wat donkerder gekleurd en qua vorm vergelijkbaar met die van insectifera. De vorm van de lip kan alle kanten uit. Vaak is de lipvorm van insectifera overheersend, maar dat is niet altijd zo. De blauwe liptekening van insectifera blijft wel duidelijk herkenbaar maar bevindt zich hoger op de lip en is vaak verbonden met het basaalveld en ook de gele rand van de lip van araneola is meestal aanwezig. In streken waar ook O. aymoninii voorkomt, kan dit echter geen uitsluitsel geven. Omdat Ophrys araneola een zwart basaalveld bezit, dat even donker is als de kleur van de lip, bezit deze kruising ook steeds een sombere lipkleur waarbij er geen grote kleurverschillen aanwezig zijn. Dat is vaak wel zo bij de kruising met O. sphegodes, die steeds een lichter gekleurd basaalveld bezit.
Verspreiding
Deze hybride komt niet voor in België, Nederland en het Groot Hertogdom Luxemburg. Er zijn wel meldingen uit Frankrijk, Duitsland en Zwitserland. De voor ons meest dichtbij zijnde groeiplaats is in le Pas-de-Calais. Er zijn ook vindplaatsen bekend uit de Elzas, waar deze hybride niet zeldzaam is. Maar het is bekend dat sommige mensen daar de natuur een handje helpen…
Verwarring met andere soorten
Er zijn nog meer hybriden bekend tussen kleinbloemige Ophryssen met groene perianth en Ophrys insectifera achtige planten. Velen hebben ook (nog) geen naam. Vaak is het onderscheid niet eenvoudig te maken. Denken we aan hybriden tussen
Ophrys araneola x Ophrys aymoninii = O.× fabrei C. Bernhard
Ophrys sphegodes x Ophrys insectifera = O. ×hybrida Pokorny ex Reichenbach
Ophrys arachnitiformis × Ophrys araneola = O. ×broeckii A. Camus
Ophrys insectifera × Ophrys marzuola/occidentalis = O. ×castelmerlensis V. Gillet
Ophrys insectifera × Ophrys tommasinii
Ophrys insectifera × Ophrys virescens
Ophrys aymoninii × O. virescens
Ophrys aymoninii × Ophrys sphegodes
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Walter Van den Bussche, Patrick Mannens, Felix Baetens, Martin Jansen
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand :
Ophrys lunulate
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen.
Alvast bedankt.
