Ophrys lunulata Parlatore 1838
Halvemaanorchis
Frans :
Ophrys demi-lune, Ophrys croissant
Engels : Moon Orchid, Crescent Orchid
Duits : Halbmond Ragwurz
Synoniemen:
Arachnites lunulatus 1842
Ophrys aranifera subsp. lunulata 1908
Ophrys sphegodes subsp. lunulata 1980
Betekenis van de naam
lunulata verwijst naar de liptekening die meestal de vorm heeft van een kwart maantje (de vorm van een croissant)
Beschrijving
Robuuste en langgerekte plant die tot 50 cm hoog kan worden. Aan de bloeistengel bevinden zich tussen de 4 en 10 grote bloemen, die een schutblad dragen dat langer is dan het vruchtbeginsel. Buitenste bloemdek (sepalen) zijn wit, roze tot roodachtig gekleurd en ovaal tot lancetvormig met een groene hoofdnerf. De zijdelingse petalen hebben een gladde boord en zijn smaller en vaak gelijk gekleurd aan de sepalen, al is dat niet altijd het geval. De lip is zwak drielobbig, langgerekt en wat zadelvormig gekromd. Er is een duidelijke randbeharing aanwezig die wat lichter gekleurd is dan de basis van de lip. Die randbeharing is vooral goed te zien in het midden van de lip, ter hoogte van de zijlobben. Er is een duidelijk en puntig aanhangsel (appendix) aanwezig. De liptekening is niet groot, geconcentreerd in het centrum van de lip en lijkt vaak op een half maantje. Het basaalveld heeft dezelfde kleur als de rest van de lip en wordt meestal niet afgeboord met de liptekening. De stempelholte is donker gekleurd en aan de rand bevinden zich 2 glimmende pseudo-ogen. Het zuiltje is spits toelopend en vormt een rechte hoek.
Bloeitijd
Van eind maart tot midden mei. De hoofdbloeitijd is echter april.




















Verspreiding
Dit taxon komt alleen voor op Sicilië en is dus een endemische soort voor dat eiland.
Biotoop
Verkiest eerder kalkrijke bodems en groeit in open bossen, kortgrazige bermen en graslanden in maquis en garrigue.
Komt voor tot op 1000 meter hoogte (Madoni bergen)
Als bestuiver werd de metselbij Osmia kohli vastgesteld.
Verwante taxa
Op Sicilië is het niet moeilijk om Ophrys lunulata te herkennen. De soort hybridiseert wel gemakkelijk met andere soorten, vermoedelijk omdat ze zelf plaatselijk is ontstaan uit een kruising tussen een vertegenwoordiger van het aggregaat bertolonii met een lid van de sphegodes groep. Zij is niet alleen want men erkent nog 4 andere taxa die op een gelijkaardige manier zijn ontstaan:
- Ophrys melitensis van Malta
- Ophrys panattensis van Sardinië
- Ophrys promontori en Ophrys tarentina van het centrum en zuiden van Italië
De volgende hybriden zijn al waargenomen:
- Ophrys lunulata × O. oxyrrhynchos
- Ophrys lunulata × O. speculum
- Ophrys lunulata ×O. panormitana
- Ophrys lunulata × O. incubacea
- Ophrys lunulata × O. tenthredinifera “grandiflora”
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Patrick Mannens, Felix Baeten, Daniel Gheyselinck, Walter Van den Bussche, Luc Segers.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand :
Orchis quadripunctata subsp.brancifortii
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen.
Alvast bedankt.
